Bộ 117 立 lập [0, 5] U+7ACB
立 lập
li4, wei4- (Động) Đứng. ◎Như: lập chánh 立正 đứng nghiêm. ◇Mạnh Tử 孟子: Vương lập ư chiểu thượng 王立於沼上 (Lương Huệ Vương thượng 梁惠王上) Nhà vua đứng trên bờ ao.
- (Động) Dựng lên. ◎Như: lập can kiến ảnh 立竿見影 dựng sào liền thấy bóng (có hiệu lực ngay).
- (Động) Gây dựng, tạo nên. ◎Như: lập miếu 立廟 tạo dựng miếu thờ.
- (Động) Nên, thành tựu. ◎Như: tam thập nhi lập 三十而立 ba mươi tuổi thì nên người (tự lập), phàm sự dự tắc lập 凡事豫則立 phàm việc gì có dự bị sẵn mới nên. ◇Tả truyện 左傳: Thái thượng hữu lập đức, kì thứ hữu lập công, kì thứ hữu lập ngôn 太上有立德, 其次有立功, 其次有立言 (Tương Công nhị thập tứ niên 襄公二十四年) Trước hết là thành tựu đạo đức, sau là làm nên công trạng, sau nữa là để lại lời hay được truyền tụng. § Ghi chú: lập đức 立德 là làm nên cái đức để sửa trị và cứu giúp quốc gia, tức là thành tựu phép trị nước.
- (Động) Chế định, đặt ra. ◎Như: lập pháp 立法 chế định luật pháp, lập án 立案 xét xử án pháp.
- (Động) Lên ngôi. ◇Tả truyện 左傳: Hoàn Công lập, (Thạch Thước) nãi lão 桓公立, (石碏)乃老 (Ẩn Công tam niên 隱公三年) Hoàn Công lên ngôi, (Thạch Thước) bèn cáo lão.
- (Động) Tồn tại, sống còn. ◎Như: độc lập 獨立 tồn tại tự mình không tùy thuộc ai khác, thệ bất lưỡng lập 誓不兩立 thề không sống còn cùng nhau (không đội trời chung).
- (Phó) Tức thì, ngay. ◎Như: lập khắc 立刻 ngay tức thì. ◇Sử Kí 史記: Thì hoàng cấp, kiếm kiên, cố bất khả lập bạt 時惶急, 劍堅, 故不可立拔 (Thích khách liệt truyện 刺客列傳) Lúc đó luống cuống, gươm (lại mắc kẹt trong vỏ) chặt quá, nên không rút ngay được.
- (Danh) Toàn khối. ◎Như: lập phương 立方 khối vuông.
- (Danh) Họ Lập.
|
