Bộ 61 心 tâm [9, 13] U+610F
意 ý
yi4- (Danh) Điều suy nghĩ. ◇Dịch Kinh 易經: Thư bất tận ngôn, ngôn bất tận ý 書不盡言, 言不盡意 (Hệ từ thượng 繫辭上) Sách không nói hết lời, lời không diễn hết ý.
- (Danh) Kiến giải, quan điểm. ◇Liễu Tông Nguyên 柳宗元: Ngô ý bất nhiên 吾意不然 (Đồng Diệp Phong đệ biện 桐葉封弟辨) Quan điểm của tôi cho là không đúng.
- (Danh) Thành kiến, tư niệm. ◇Luận Ngữ 論語: Tử tuyệt tứ: vô ý, vô tất, vô cố, vô ngã 子絕四: 毋意, 毋必, 毋固, 毋我 (Tử Hãn 子罕) Khổng Tử bỏ hẳn bốn tật này: "vô ý" là xét việc thì không đem ý riêng (hoặc tư dục) của mình vào mà cứ theo lẽ phải; "vô tất" tức không quyết rằng điều đó tất đúng, việc đó tất làm được; "vô cố" tức không cố chấp, "vô ngã" tức quên mình đi, không để cho cái ta làm mờ (hoặc không ích kỉ mà phải chí công vô tư).
- (Danh) Vẻ, vị. ◎Như: xuân ý 春意 ý vị mùa xuân, túy ý 醉意 vẻ say, cảm giác say.
- (Danh) Tình cảm. ◇Đỗ Phủ 杜甫: Lâm kì ý phả thiết, Đối tửu bất năng khiết 臨岐意頗切, 對酒不能喫 (Tống Lí Giáo Thư 送李校書) Đến khúc đường rẽ, tình cảm thật thắm thiết, Trước rượu không sao uống được.
- (Danh) Ước mong, nguyện vọng. ◎Như: xứng tâm như ý 稱心如意 vừa lòng hợp ý.
- (Danh) Trong lòng, nội tâm. ◇Hán Thư 漢書: Ý khoát như dã 意豁如也 (Cao Đế kỉ thượng 高帝紀上) Trong lòng thong dong như vậy.
- (Danh) Nước Ý-đại-lợi 意大利.
- (Danh) Nhà Phật cho ý 意 là phần thức thứ bảy, tức là mạt-na-thức 末那識 (phiên âm tiếng Phạn "manas"), nó hay phân biệt nghĩ ngợi.
- (Danh) Họ Ý.
- (Động) Ngờ vực, hoài nghi. ◇Hán Thư 漢書: Ư thị thiên tử ý Lương 於是天子意梁 (Lương Hiếu Vương Lưu Vũ truyện 梁孝王劉武傳) Do vậy thiên tử có ý ngờ vực Lương.
- (Động) Liệu định, dự tính. ◎Như: xuất kì bất ý 出其不意 bất ngờ, ra ngoài dự liệu.
- (Động) Suy nghĩ, suy xét. ◇Thi Kinh 詩經: Chung du tuyệt hiểm, Tằng thị bất ý 終踰絕險, 曾是不意 (Tiểu nhã 小雅, Chánh nguyệt 正月) Và sau cùng vượt qua được những chỗ nguy hiểm nhất, Mà ngươi chưa từng nghĩ đến.
- (Liên) Hay, hoặc là. ◇Trang Tử 莊子: Tri bất túc da? Ý tri nhi lực bất năng hành da? 知不足邪, 意知而力不能行邪 (Đạo Chích 盜跖) Biết không đủ chăng? Hay biết mà sức không làm nổi chăng?
|
