Bộ 4 丿 phiệt, triệt [3, 4] U+4E4B
之 chi
zhi1- (Giới) Của, thuộc về. ◎Như: đại học chi đạo 大學之道 đạo đại học, dân chi phụ mẫu 民之父母 cha mẹ của dân, chung cổ chi thanh 鐘鼓之聲 tiếng chiêng trống. ◇Luận Ngữ 論語: Phu tử chi văn chương 夫子之文章 (Công Dã Tràng 公冶長) Văn chương của thầy.
- (Giới) Đối với (dùng như 於). ◇Lễ Kí 禮記: Nhân chi kì sở thân ái nhi phích yên 人之其所親愛而辟焉 (Đại Học 大學) Người ta đối với người thân của mình thì vì yêu mà thiên lệch.
- (Giới) Ở chỗ (tương đương với chư 諸, chi ư 之於). ◇Mạnh Tử 孟子: Vũ sơ cửu hà, thược Tể, Tháp nhi chú chư hải, quyết Nhữ, Hán, bài Hoài, Tứ nhi chú chi Giang 禹疏九河, 瀹濟, 漯而注諸海, 決汝, 漢, 排淮, 泗而注之江 (Đằng Văn Công thượng 滕文公上) Vua Vũ khai thông chín sông, đào sông Tể, sông Tháp cho chảy vào biển, khơi các sông Nhữ, Hán, bời sông Hoài, sông Tứ cho chảy vô sông Giang.
- (Liên) Và, với (dùng như dữ 與, cập 及). ◇Thư Kinh 書經: Duy hữu ti chi mục phu 惟有司之牧夫 (Lập chánh 立政) Chỉ có quan hữu ti và mục phu.
- (Liên) Mà (dùng như nhi 而). ◇Chiến quốc sách 戰國策: Thần khủng vương vi thần chi đầu trữ dã 臣恐王為臣之投杼也 (Tần sách nhị) Thần e rằng nhà vua phải vì thần mà liệng cái thoi (*). § Ghi chú: (*) Tức là làm như bà mẹ của Tăng Sâm, nghe người ta đồn Tăng Sâm giết người lần thứ ba, quăng thoi, leo tường mà trốn.
- (Liên) Thì (dùng như tắc 則). ◇Lã Thị Xuân Thu 呂氏春秋: Cố dân vô thường xứ, kiến lợi chi tụ, vô chi khứ 故民無常處, 見利之聚, 無之去 (Trọng xuân kỉ 仲春紀, Công danh 功名) Cho nên dân không có chỗ ở nhất định, thấy có lợi thì tụ lại, không có thì bỏ đi.
- (Liên) Nếu, như quả. ◇Luận Ngữ 論語: Ngã chi đại hiền dư, ư nhân hà sở bất dong? Ngã chi bất hiền dư, nhân tương cự ngã, như chi hà kì cự nhân dã? 我之大賢與, 於人何所不容? 我之不賢與, 人將拒我, 如之何其拒人也 (Tử Trương 子張) Nếu ta là bậc đại hiền, thì ai mà ta chẳng dung nạp được? Nếu ta mà chẳng là bậc hiền thì người ta sẽ cự tuyệt ta, chứ đâu cự tuyệt được người?
- (Động) Đi. ◇Mạnh Tử 孟子: Đằng Văn Công tương chi Sở 滕文公將之楚 (Đằng Văn Công thượng 滕文公上) Đằng Văn Công sắp đi sang nước Sở.
- (Động) Đến. ◎Như: tự thiểu chi đa 自少之多 từ ít đến nhiều. ◇Thi Kinh 詩經: Chi tử thỉ mĩ tha 之死矢靡它 (Dung phong 鄘風, Bách chu 柏舟) Đến chết, ta thề không có lòng dạ khác.
- (Động) Là, chính là. ◎Như: Lí Bạch thị cử thế tối vĩ đại đích thi nhân chi nhất 李白是舉世最偉大的詩人之一 Lí Bạch là một trong những nhà thơ vĩ đại nhất trên đời.
- (Động) Dùng. ◇Chiến quốc sách 戰國策: Xả kì sở trường, chi kì sở đoản 舍其所長, 之其所短 (Tề sách tam, Mạnh Thường Quân 孟嘗君) Bỏ cái sở trường, dùng cái sở đoản.
- (Đại) Đấy, đó, kia. Là tiếng dùng thay một danh từ. ◎Như: chi tử vu quy 之子于歸 cô ấy về nhà chồng. ◇Mạnh Tử 孟子: Thang sử nhân vấn chi 湯使人問之 (Đằng Văn Công hạ 滕文公上) Vua Thang sai người hỏi ông ta (*). § Ghi chú: (*) Hỏi ai? Tức là hỏi Cát Bá 葛伯, chữ chi đây là thay hai chữ Cát Bá. ◇Trang Tử 莊子: Chi nhị trùng hựu hà tri 之二蟲又何知 (Tiêu dao du 逍遙遊) Hai giống trùng kia lại biết gì.
- (Trợ) Dùng để nhấn mạnh. ◇Sử Kí 史記: Trướng hận cửu chi 悵恨久之 (Trần Thiệp thế gia 陳涉世家) Bùi ngùi một hồi lâu.
- (Danh) Họ Chi.
|
