Bộ 17 凵 khảm [3, 5] U+51FA
出 xuất, xúy
chu1- (Động) Ra, từ trong ra ngoài. Đối lại với nhập 入 vào. ◇Thi Kinh 詩經: Xuất kì nhân đồ, Hữu nữ như đồ 出其闉闍, 有女如荼 (Trịnh phong 鄭風, Xuất kì đông môn 鄭風, 出其東門) Ra ngoài cổng thành, Có người con gái đẹp như hoa.
- (Động) Mở ra. ◎Như: xuất khẩu thành chương 出口成章 mở miệng nên văn chương.
- (Động) Rời bỏ, li khai. ◎Như: xuất gia 出家 (giã nhà) đi tu, xuất quỹ 出軌 trật đường (xe hơi, xe lửa trật đường, ra ngoài quỹ đạo), ra ngoài khuôn khổ bình thường.
- (Động) Bỏ, đuổi. ◎Như: xuất thê 出妻 bỏ vợ.
- (Động) Sinh ra, sinh sản, làm ra. ◎Như: xuất hãn 出汗 ra mồ hôi, nhân tài bối xuất 人才輩出 nhân tài ra nhiều.
- (Động) Ra làm quan, gánh vác nhiệm vụ. ◇Dịch Kinh 易經: Quân tử chi đạo, hoặc xuất hoặc xử 君子之道, 或出或處 (Hệ từ thượng 繫辭上) Đạo của người quân tử, hoặc ra làm quan (gánh vác việc đời), hoặc lui về ở ẩn.
- (Động) Hiện ra, lộ. ◎Như: hà xuất đồ 河出圖 sông hiện ra bản đồ, xú thái bách xuất 醜態百出 lộ ra trăm thói xấu. ◇Tô Thức 蘇軾: San cao nguyệt tiểu, thủy lạc thạch xuất 山高月小, 水落石出 (Hậu Xích Bích phú 後赤壁賦) Núi cao trăng nhỏ, nước rút xuống đá nhô ra.
- (Động) Hơn, vượt, siêu việt. ◎Như: xuất loại bạt tụy 出類拔萃 siêu việt hơn cả mọi người.
- (Động) Tiêu ra, chi ra. ◎Như: nhập bất phư xuất 入不敷出 số vào chẳng bằng số ra.
- (Động) Phát tiết, làm tiêu tán. ◎Như: xuất muộn khí 出悶氣 làm cho tiêu hết buồn bực.
- (Động) Đưa ra. ◎Như: đề xuất vấn đề 提出問題 nêu ra vấn đề, xuất kì mưu 出奇謀 đưa ra mưu kế lạ.
- (Động) Đến, có mặt. ◎Như: án thì xuất tịch 按時出席 đúng giờ đến tham dự.
- (Danh) Mặt ngoài, bên ngoài.
- (Danh) Lượng từ, ngày xưa dùng cho kịch, tuồng: vở, tấn, lớp, hồi. Cũng như xuất 齣. ◎Như: tam xuất hí 三出戲 ba hồi kịch.
- Một âm là xúy. Phàm vật gì tự nó nó ra thì đọc là xuất, vật gì tự nó không ra mà cứ bắt ra thì đọc là xúy.
|
